આ બ્લૉગ શોધો

9 સપ્ટેમ્બર, 2014

સફળતા કોઈનો ઇજારો નથી

success

આ જગતના સામાન્યથી સામાન્ય માનવીથી લઈ મહામાનવ સુધી, મૂર્ખથી લઈ વિદ્વાન સુધી, ગરીબ અને ભિખારીથી લઈ ધનવાનો સુધી, અભણથી લઈ ડૉકટરેટ કરેલા વિદ્વાનો સુધી, રસ્તા ઊપરથી કચરો સાફ કરનાર સ્વીપરથી લઈ આખા દેશની ટીમના સ્કીપર સુધી, મજૂરથી લઈ મેનેજર સુધી, સામાન્ય કાર્યકરથી લઈ મોટા નેતા સુધી ટૂંકમાં ઝીરોથી હીરો સુધી બધાને એની તમન્ના છે, અને પામી લેવા માટેની લાયકાત હોય કે ન હોય, એેને પામવા માટે જરૃરી પરીશ્રમ કરવાની ખેવના હોય કે ન હોય, તો પણ બધાને એ જોઈએ છે.અને એ છે સફળતા.!!
સફળતા વિશે ભૂતકાળમાં પણ ઘણુંબધું લખાયું હતું, હાલમાં ઘણું લખાય છે અને ભવિષ્યમાં પણ લખાવાનું કારણ સ્પષ્ટ છે જ્યાં સુધી માણસ આ ધરતી પર છે બીજા કરતા વધારે આગળ નીકળી જવાની, બીજા કરતા વાધારે શ્રેષ્ઠ બનવાની અને બીજા કરતાં વધુ સારૃ જીવન જીવવાની બેઝીક ઇન્સ્ટીકટ-જન્મજાત સહજવૃત્તિ એનામાં હંમેશા ધરબાયેલી રહેવાની પ્રેમ પામવાની ઉત્કટતા જેટલી જ, કદાચ એનાથી પણ વધારે સફળ થવાની ઝંખના કે ખેવના માણસની પ્રકૃતિમાં વણાયેલી છે. એટલે જ કદાચ માણસ કોઈનો પ્રેમ પ્રાપ્ત કરવામાં નિષ્ફળ જાય તો જેટલો નિરાશ થાય છે એનાથી વધારે નિરાશ નિષ્ફળતા મળે ત્યારે થઇ જાય છે.
માણવજાતની મોટાભાગની પ્રવૃત્તિઓ, ધમપછાડા, પરિશ્રમ કે મહેનતનું કારણ સફળ થવા માટે હોય છે. તો પણ આશ્ચર્યજનક રીતે ઘણા ઓછા લોકો સફળ થાય છે. એનું એક કારણ તો એ છે કે સફળતા માટે હકારાત્મક અભિગમ અને ખંતનો અભાવ હોય છે.
શેક્સપિયરે સફળતા મેળવવા માટે માત્ર ત્રણ બાબતો આવશ્યક હોવાનું જણાવ્યું હતું કે બીજા કરતાં વધારે જ્ઞાન મેળવો, બીજા કરતાં વધારે કાર્ય કરો અને બીજા લોકો કરતા ઓછી અપેક્ષા રાખો તો તમે સફળ છો. પરંતુ આજે માનવજાતમાં આ ત્રણે લક્ષણો ૧૮૦ અંશના ખૂણે જોવા મળે છે. આજે કોઇને બીજા કરતાં વધારે જાણવું નથી કે જ્ઞાન મેળવવું નથી, બીજા કરતા ઓછું કાર્ય કરવું છે, ઓછી મહેનત કરવી છે અને બીજા કરતાં વધારે ધન,દૌલત, ઇજ્જત અને સફળતા જોઇએ છે! યે મુશ્કિલ હી નહીં, નામુમકિન હૈ.
સફળતા મેળવવા માટે સારો સ્વભાવ હોવો પણ જરૃરી છે. એક ચાઇનીઝ કહેવત છે કે જો તમને સ્મિત કરતાં ન આવડતું હોય તો તમે સફળ સેલ્સમેન ન બની શકો. તમારો સ્વભાવ ચીડીયો હોય, ઉગ્ર હોય, જઘડાળુ હોય તો તમારી સાથે કામ કરતાં લોકો જ તમને ગાળો આપશે, તમારાથી દૂર ભાગશે, પછી બીજા લોકોની તો વાત જ શું કરવી ! ફેસબુક ઉપર અમે વાંચ્યું હતું કે કડવી જીભ વાળાનું મઘ પણ વેચાતુ નથી ને મીઠી જીભ વાળાના મરચાં પણ વેચાઇ જાય છે. સાચી વાત.
અભ્યાસ કે અધ્યયન કરવું એ સફળતાને ટકાવી રાખવા માટે આવશ્યક હોય છે. ખાસ કરીને જે લોકો ટેકનિકલ ક્ષેત્રમાં હોય એમને નવી નવી ટેકનોલોજી વિશે જાણતા રહેવું કે એનું અધ્યયન કરતા રહેવું ખૂબ જરૃરી છે. ડૉક્ટરો, એન્જિનીયરો, વૈજ્ઞાનિકો, અધ્યાપકો જેવા ટેકનીકલ નિષ્ણાંતોને એમના ક્ષેત્ર માં શું નવું આવ્યું એ જાણવું પડે છે , ઉપરાંત વકીલો અને ન્યાયધીશોને પણ નવા નવા ચુકાદાઓ વિશે વાંચવું આવશ્યક હોય છે. જે લોકો સમય અને જમાના સાથે તાલ નથી મેળવી શકતા તેઓ પાછળ રહી જાય છે. નવા નવા વિચારો માટે, નવીનતા માટે લેખકો, કવિઓ કે સર્જનાત્મક ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા લોકોને પણ ખૂબ વાંચવું આવશ્યક હોય છે. જે લોકો સમય અને જમાના સાથે તાલ નથી મેળવી શકતા તેઓ પાછળ રહી જાય છે.
એવી જ રીતે નવી શોધો કરનારા ‘ઇનોવેટર્સ’ને નવા નવા વિચારો, નવી શોધો માટે ખૂબ વાંચવું, નિરિક્ષણ કરવું લોકોની સુવિધા માટે એમના વિચારો, આદતો વગેરે વિશે અધ્યયન કરવું પડે છે.
માત્ર અધ્યયન કરવાથી જ સફળતા મળતી નથી કે ટકતી નથી એના પછીનો મહત્વનો તબક્કો આવે છે પ્રેકટીસ. પ્રેકટીસ મેક્સ મેન પરફેક્ટ એવી અંગ્રેજીમાં કહેવત છે. ખેલાડી ગમે તેટલો મહાન બની જાય એને સતત પ્રેકટીસ કરતા રહેવી પડે છે. વિરાટ કોહલી, મહેન્દ્રસિંહ ધોની કે યુવરાજસિંહ – બધાને પ્રેકટીસ કરતા રહેવી પડે છે. લેખકોને સતત લખવાની પ્રેકટીસ કરવી પડે છે. માઇકલ ફેલ્પસ નામના અમેરિકન તરવૈયાએ બેઇજીંગ ઓલિમ્પિકમાં ગોલ્ડ મેડલ મેળવીને કુલ ૨૦ ગોલ્ડ મેડલ અને ૨ સિલ્વર મેડલ મેળવીને જીવનમાં અનોખો વિશ્વવિક્રમ સર્જયો છે. એની સફળતાનું કારણ શું હતું ? સતત પ્રેકટીસ એ સ્વીમીંગ પુલમાં રોજના સતત ૧૦ કલાક પ્રેકટીસ કરતો હતો.
માણસ જે ક્ષેત્રમાં હોય એમાં એણે સતત પ્રેકટીસ કરવી પડે છે. જેઓ સતત પ્રેકટીસ કરતા રહે છે તેઓ જ સફળતા પ્રાપ્ત કરે છે અને એને ટકાવી રાખે છે. પ્રેકટીસ છૂટી તો સફળતા પણ છૂટી સમજો.
જીવનમાં સફળતા મેળવવી હોય તો ખંતને તારો મિત્ર, અનુભવને ડાહ્યો સલાહકાર, સાવધાનીને મોટાભાઇ અને આશાને મેઘાવી વાલી બનાવ – એવી સોનેરી સલાહ એડીસન નામના વિદ્વાને આપી છે.
સફળ માણસોમાં ઘણીબધી બાબતો અસમાન્ય હશે પરંતુ બધામાં એક સામાન્ય બાબત જરૃરી હતી – ખંતપૂર્વક સખત પરિશ્રમ. જે લોકો સફળ થયા તેમણે ભુખ્યા તરસ્યા રહી, આરામ, મનોરંજન છોડી કાર્યમાં વ્યસ્ત રહ્યા. વહેલા ઉઠતા, મોડે સુધી જાગીને કામ કરતા કોઇ કવિએ સરસ મજાની કવિતા લખી છે,
Life is what you make it. It depends upon the foundation that you lay. It is on the sound basis that you can build. On the trend of your mind -
And on the determination to uphold what you think – and know – is right. Remebering Life’s limits, and opportunities which be.
If you start your course with all your force.
Every source of nature
will turn toward and help you
To achive your true success.
જેનો ભાવાર્થ એવો છે કે જીવનને તમે જેવું બનાવો તેવું બને છે. તમે કેવો પાયો નાખ્યો છે એના ઉપર એનો આધાર છે. તમે જ વિચારો અને જાણો છો અને જે સાચું છે એ તમારા મગજના મજબૂત પાયા ઉપર એવું ઘડતર કરી શકો છો. જીવનની મર્યાદાઓ અને તકો ને યાદ રાખો. તમે ધગશપૂર્વક જીવન સફળ આરંભો તો કુદરતી બળો તમને સફળતા અપાવવામાં મદદે લાગી જાય છે.
જેઓ સફળ થવા માગે છે એમણે દિમાગની બારી ખુલ્લી રાખવી જોઇએ. નવા વિચારો માટે. નવી શક્યતાઓ માટે – લવચીક અને સર્વોતા મુખી વર્સેટાઇલ બનવું જોઇએ. માત્ર ગધા વૈતરૃં કરવાથી સફળતા મળતી નથી. ‘સ્માર્ટ વર્ક’ કે હોશિયારી પૂર્વક કાર્ય કરવાથી સફળતા મળે છે. સામાન્ય બુદ્ધિ અને મૌલિક  વિચારોની પણ આવશ્યક્તા હોય છે.
સફળતાની આડે સો વિઘ્નો હોય છે. જેઓ ધીરજપૂર્વક આ વિઘ્નોને દૂર કરી પાર નીકળી જાય છે તેઓ જ મંઝિલે પહોંચે છે. આવું કરનારા વિશ્વના ઘણા મહાપૂરૃષો થઇ ગયા. જેમણે મુશ્કેલીઓ અને સખત હાડમારીઓનો સામનો કર્યો. જો તમારી ઉપર મુશ્કેલીઓ નથી આવી કે તમે હાડમારીવાળું જીવન નથી જીવ્યા તો તમે તમારા ચારિત્ર્યને સુદૃઢ બનાવવાનું ચુકી ગયા છો એ જાણી લેજો. જીવનમાં બધું જ સરળતાથી મળતું હોય. કોઇ મુશ્કેલીઓ ન હોય અને બધે સુખ જ સુખ હોય તો એનો અર્થ એ છે કે તમે ક્યાંય પણ કોઇ બાબત પાછળ લાગેલા નથી. તમે ક્યાંય જઇ નથી રહ્યા, તેથી તમે કંઇ પણ પ્રાપ્ત કરી શકશો નહીં, કેમકે સખત પરિશ્રમ જ સફળતા અપાવે છે. બીજી બાબત એ છે કે તમારો વિરોધ કરનારા જેટલા વધુ હશે તેમ તમારૃં ચારિત્ર્ય વધુ મજબૂત બનશે. સફળતા કોઇ એક બાબત કે ક્ષેત્ર પૂરતી મર્યાદિત હોઇ શકે નહીં. સાચી સફળતા જીવનના બધા જ ક્ષેત્રોને આવરી લે છે. સફળ માણસ મા બાપ તરીકે, પતિ તરીકે પુત્ર તરીકે, પાડોશી તરીકે, કાર્યકર કે દેશના નાગરિક તરીકે બધી જ રીતે સફળ હોય છે.
સફળતા એ પર્વતની ટોચનું આખરી મુકામ નથી એ તો છે સતત વિકાસ પામવાની પ્રક્રિયા અર્થાત્ સફળતા કોઇ મંઝિલનું નામ નથી સતત પ્રવાસનું કામ છે.

12 એપ્રિલ, 2014

માણસના ચારિત્ર્ય ઘડતરમાં ઇસ્લામની ભૂમિકા

               માણસના ચારિત્ર્ય ઘડતરમાં એના ઘરનું વાતાવરણ, સંસ્કારો, એ ક્યા પુસ્તકો વાંચે છે એ અને કેવા લોકોની સંગતમાં બેસે છે એ મહત્વનું હોય છે. ઇસ્લામ આ બધી બાબતો ઉપરાંત કેટલાક એવા આદેશો આપે છે જો એના ઉપર આચરણ કરવામાં આવે તો એક મુસલમાન જ નહિ પરંતુ બીજા ધર્મની કોઇપણ વ્યક્તિ પણ એક શ્રેષ્ઠ ચારિત્ર્યની માલિક બની શકે છે. ઇસ્લામના આ આદેશોમાં ચારિત્ર્ય ઘડતર ઉપરાંત સફળતા માટેના ગુણો પણ છુપાયેલા છે. એ કઇ બાબતો છે, એની ચર્ચા કરવી આવશ્યક છે.

ઈમાન

‘ઇમાન’ અથવા એક અલ્લાહમાં શ્રદ્ધા અને એને જ માત્ર એક ઇશ્વર માનવું, એના સિવાય કોઇને ઇશ્વર ન માનવું ન જ કોઇ બીજાને એની બંદગીમાં ભાગીદાર બનાવવું, એના માટેની શરત છે ઇસ્લામી કલમો પઢવો અને સાચા હૃદયથી અલ્લાહ, તેના પયગંબરો, તેમના ઉપર અવતરિત થયેલા પુસ્તકો, ફરિશ્તાઓ, કયામતના દિવસ અને તકદીર (ભાગ્ય)માં માનવું. ઇસ્લામનો અર્થ જ એ છે કે અલ્લાહની ઇચ્છાને શરણે થવું. માણસ જ્યારે માત્ર ને માત્ર એક જ અલ્લાહની ઇબાદત કરે છે. એની જ સામે સજદો કરે છે ત્યાર પછી એને બીજા ઝૂઠા ખુદાઓ કે બુતો સામે સજદો કરવાની આવશ્યક્તા નથી રહેતી. માનસિક રીતે પણ આ વાત લાભકારક છે કે માત્ર એક ઇશ્વરથી ડર્યા પછી બીજા કોઇથી ડરવાની જરૃર નથી રહેતી અને મન એની (ઇશ્વરની) યાદથી શાંતિ અનુભવે છે. આ વાત મનમાં દૃઢ થઇ જાય કે બધી જ જરૃરિયાતો અલ્લાહ પુરી કરે છે ત્યારે બધી જ આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિઓ ઓછી થઇ જાય છે. મનની શાંતિ એ ચારિત્ર્યનો સૌથી મોટો ગુણ છે. આજે લોકો ભૌતિકતા, સુખ સગવડો અને દુનિયાદારીમાં મનની શાંતિ શોધે છે. જ્યાં એનું અસ્તિત્વ જ નથી ત્યાં લોકો એને શોધી રહ્યા છે. મૃગજળ પાછળ બધાએ દોટ મુકી છે, દરિયાને છોડીને. કુઆર્ન શરીફમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે અલ્લાહની યાદમાં મનની શાંતિ છે. જે માણસ આ વાત સમજી લે એનું ચારિત્ર્ય ઉચ્ચ કક્ષાનું હોવાનું, એની વર્તણુંક પણ ગૌરવશાળી હોવાની.

નમાઝ

નમાઝ એવી બંદગી છે જેનાથી શારીરિક અને માનસિક પવિત્રતા પ્રાપ્ત થાય છે. નમાઝ પઢતા પહેલાં વુઝૂ કરીને શરીર પવિત્ર બનાવવું જરૃરી છે. એટલે શરીરની ગંદકી દૂર થાય છે. કહેવાય છે નમાઝ એવી રીતે પઢવી જોઇએ જાણે આપણે અલ્લાહને જોઇ રહ્યા છીએ. આ શક્ય ન હોય તો એવી રીતે પઢવી જોઇએ કે અલ્લાહ આપણને જોઇ રહ્યો છે. માણસના મન મસ્તિષ્ક ઉપર આ વાત છવાઇ જાય કે દરેક જગ્યાએ દરેક સમયે અલ્લાહ મને જોઇ રહ્યો છે, ત્યારે એ ઘણા પાપ કરવાથી બચી જાય છે. આનાથી માણસ ઘણા દુષ્કર્મો, કુટેવો અને અનૈતિક કાર્યો કરવાથી બચી જાય છે. નિષ્કલંક ચારિત્ર્ય બને એનાથી રૃડું બીજું શું હોઇ શકે ? નમાઝ શીખવાડે છે કે એક સર્વશક્તિમાન સમક્ષ માથું ટેકવો તો પછી બીજા કોઇની સામે ઝૂકવાની જરૃર નહીં પડે. જે જેટલું એની સમક્ષ ઝૂકે છે એ અલ્લાહ એને એટલા દરજ્જા ઊંચા કરે છે. ડૉ. મુહમ્મદ ઇકબાલે સરસ કહ્યું હતું,
વો ઇક સજ્દા જિસે તૂં ગિરાં (મુશ્કેલ) સમઝતા હૈ,
હજારો સજદો સે વો દેતા હૈ આદમી કો નિજાત (મુક્તિ)

રોઝો

ઉપવાસના ઘણા બધા શારીરિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક ફાયદા છે. વિજ્ઞાને પણ આનું મહત્વ સ્વીકાર્યું છે. ઉપવાસ માણસના ચારિત્ર્ય ઘડતરમાં ઘણી રીતે મહત્વની ભૂમિકા અદા કરે છે. ઉપવાસ એટલે માત્ર ભૂખ્યા તરસ્યા રહેવું, એવું નથી. ઉપવાસનો ખરો અર્થ છે – પોતાની જાતને રોકવી, સંયમી બનવું. બુરાઇ અનિષ્ટો અને પાપોથી પોતાની જાતને રોકવી. રોઝામાં ખોટું બોલવા, જોવા અને સાંભળવા ઉપરાંત કોઇનું ખોટું વિચારવાની પણ મનાઇ છે. રોઝાનો મુખ્ય આશય મનને સંયમી બનાવી આત્માને મજબૂતી બક્ષવાનો છે. જીવનમાં ઘણા પ્રસંગોએ ભૂખ્યા, તરસ્યા રહેવાના પ્રસંગો આવે છે, આવા સમયે માણસ ઘાંઘો ન થઇ જાય એનું રિહર્સલ ઉપવાસમાં છે. ઉપવાસમાં માણસ પોતાની પત્ની સાથે પણ સહશયન કરી શકતો નથી. એટલું સંયમ વરતવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે. આજે જ્યારે માણસ બેફામ બની વાસનાઓના ઘોડાપુરમાં વહી રહ્યો છે. સ્ત્રીઓ સાથે બળાત્કારના પ્રયત્નો કરવાની તકો શોધતો રહે છે, આખા સમાજમાં જાણે એક વિકૃતિ પ્રસરી ગઇ છે ત્યારે ઇસ્લામના આ ઉપવાસથી ચારિત્ર્યની શુદ્ધિ અને સંયમની ક્ષમતા વધારવાની અનોખી તક છે.

ઝકાત

ઝકાત એટલે મુસલમાન માલદાર ઉપર એક વર્ષની કુલ આવકના ૨.૫ ટકાના દરે ગરીબોને આપવાનું દાન. આનો મુખ્ય આશય માલદારો પોતાના દીનબંધુઓને પણ ખુશીઓમાં સામેલ કરે અને સમાજમાં ગરીબી અમીરીનો તફાવત ઓછો થાય એ છે. આ તો સામાજિક લાભ છે પરંતુ વિજ્ઞાનીઓએ કરેલા સંશોધનમાં એવું જણાયું છે કે જે લોકો બીજાના ભલા માટે કોઇ કાર્યો કરે છે અથવા એમને કંઇ પણ દાન આપે છે. તેઓ સુખનો અનુભવ કરે છે, સંતોષનો ઓડકાર લે છે. ઇસ્લામ એક પ્રાકૃતિક ધર્મ છે જે માણસના સ્વભાવ અને પ્રકૃતિને અનુરૃપ આદેશ આપે છે. દાન કરવાના બે લાભ આપણે જોયાં, ત્રીજો અને સૌથી મહત્વનો લાભ આ છે કે માણસના મનમાંથી માલની મહોબત ઓછી થાય છે. આ દુનિયા, ધન દોલત બધુ નાશવંત છે અને ધનદોલત જેવી ચંચળ વસ્તુ તો બીજી એકેય નથી. એ આજે હોય તો કાલે ન પણ હોય અને આજે ન હોય તો કાલે આવી પણ જાય ! આવી અનિશ્ચિત વસ્તુ પાછળ આજે દુનિયાના મોટા ભાગના લોકો દોડી રહ્યા છે. બધા એને પોતાની તિજોરીમાં કેદ કરવા માગે છે અને એના માટેની અનૈતિક રીતો પણ અપનાવે છે અને ભ્રષ્ટ થાય છે. ભ્રષ્ટાચાર કરી પાપી તો બને જ છે પરંતુ પોતાના અંતઃકરણનો પણ ગુનેગાર બને છે. અનીતિથી કમાવેલી સંપત્તિથી મનમાં ઉચાટ જન્મે છે. એનું અંતઃકરણ સતત એને ડસતું રહે છે. એની સામે ઇસ્લામે કહ્યું કે જે કાંઇ તમારી પાસે છે એ બીજાને આપો. કારણ કે તમારી પાસે જે કાંઇ છે એ તમારૃં નથી, એ ઇશ્વર તરફથી તમને આપવામાં આવ્યું છે તમારી પરીક્ષા કરવા માટે કે તમે એનો કેવો અને ક્યાં ઉપયોગ કરો છો. મહેનત મજૂરી કરી વૈદ્ય રીતે હલાલ કમાણી કરો, નીતિથી કમાવો અને નીતિથી વાપરો. ઉડાઉ ન બનો અને કંજૂશ પણ ન બનો. મધ્યમ માર્ગ અપનાવો ઇસ્લામ મુસલમાનને દાન આપવાનો આદેશ આપી એનું ચારિત્ર્ય એ રીતે મજબૂત કરવા ઇચ્છે છે કે જે નાશવંત અને અનિશ્ચિત છે એને અનૈતિક રીતે કમાવી સંગ્રહ કરશો તોય દુખી થશો અને એને નૈતિક રીતે કમાવી નૈતિક રીતે ખર્ચ કરશો તો સુખી થશો. એનો પુણ્ય તો મળવાનો જ છે પરંતુ આ જગતમાં પણ આપણા દીનબંધુની મદદનો સંતોષ તમને ખુશ કરતો રહેશે.

હજ્જ

દરેક માલદાર મુસલમાન ઉપર જીવનમાં એકવાર હજ કરવી ફરજિયાત છે. ગરીબો માટે ફરજિયાત નથી. હજ્જ મુસલમાનની ચારિત્ર્યની મજબૂતીમાં ભૂમિકા નિભાવે છે. મુસાફરીની તકલીફો વેઠવી, સફેદ કાપડ કે જેને એહરામ કહેવામાં આવે છે એ પહેરવું કે જેનાથી કફનની અને મૃત્યુંની યાદ આવતી રહે, કોઇ દુષ્કર્મ ન કરવું, કોઇને કોઇપણ જાતની તકલીફ ન પહોંચાડવી, માથાના વાળ મુંડાવી દેવા વિદેશમાંથી આવેલા જુદા જુદા રાષ્ટ્રોના લોકો, નાત-જાત, રંગભેદ … કશાની પણ પરવા કર્યા વિના સમાનતા અને એક્તાનો એમની સાથે વ્યવહાર કરવો, ત્યાગ અને બલિદાનની ભાવના કેળવવી. આ છે એ બાબતો જે મુસલમાનના ચારિત્ર્યને નિર્મળ, પવિત્ર અને મજબૂત બનાવે છે.
ઉપર વર્ણવેલા પાંચ (અરકાન) સ્તંભો એ ઇસ્લામના પાયાની બાબતો છે. આ ઉપરાંત પણ બીજી કેટલીક એવી બાબતો છે જેનાથી ચારિત્ર્ય મજબૂત બને છે.
ઇસ્લામે માણસોને બુરાઇઓ અનિષ્ટોથી બચવાનો આદેશ કર્યો છે અને સદ્કાર્યો કરવાની આજ્ઞા આપી છે. આનાથી માણસમાં બીજા માટે પ્રેમ, ત્યાગ, બલિદાન અને દયા જેવા ગુણો જન્મે છે. ઇસ્લામ મુસલમાનોને ‘ઇખ્લાસ’ એટલે કે શુદ્ધતાની આજ્ઞા આપે છે. શુદ્ધતા માત્ર તનની જ નહિ, મનની પણ. બીજાનું સારૃં કરવું, સારૃં વિચારવું, ખોટું કરવાથી પોતાની જાતને રોકવી. આજે કેટલાક લોકો પોતાની નામના અને વાહવાહ થાય એ માટે સમાજમાં લોકસેવા, દાન વિગેરે કરે છે પરંતુ એમાં ‘ઇખ્લાસ’ નથી હોતો. આવા કાર્યોથી એને કદાચ નામના તો મળતી હશે પણ એને સંતોષ અને પુણ્ય મળતા નથી.
મુસલમાનનું હૃદય એ વાતનો વિશ્વાસ ધરાવે છે કે પ્રસિદ્ધિ અને નામનાની ખેવના વિના જે સદ્કાર્યો કરવામાં આવશે એનું પુણ્ય અલ્લાહ પાસેથી જરૃર મળવાનું જ છે.

સિદ્ક

સિદ્ક એટલે સત્યતા, પ્રમાણિકતા, ઇસ્લામે સૂચવેલા મહાનતમ ગુણોમાંથી આ એક છે. મુસલમાન ‘સાદિક’ (સાચો) અને પ્રમાણિક જ હોવો જોઇએ. પ્રમાણિક્તાથી કમાવવું અને ખાવવું પ્રમાણિક્તાથી બોલવું અને વિચારવું. દરેક કાર્યમાં પ્રમાણિક્તા દાખવવી એવો આદેશ ઇસ્લામ આપે છે. આજે જ્યારે બધા જ લોકો ‘શોર્ટકટ’થી ધન, દોલત બંગલો કાર અને બધા જ ભૌતિક સુખો ખરીદવા માટે અપ્રમાણિક્તાનો આશરો લઇ રહ્યા છે ત્યારે ઇસ્લામ મુસલમાનોને આવા ‘શોર્ટકટ’ અને લપસણ માર્ગથી બચવાનો આદેશ કરે છે. સત્ય અને પ્રમાણિક્તાનો માર્ગ બહુ વિકટ છે પરંતુ એની મંજિલ બહુ સુંદર છે. પયગંબર સાહેબ હઝરત મુહમ્મદ સલ્લલ્લાહુ અલયહિ વસલ્લમ એ જ્યારે ઇસ્લામના પ્રચાર-પ્રસારની શરૃઆત નહોતી કરી એ પહેલાંથી આરબો એમને ‘સાદિક’ (સત્ય બોલનાર, સાચા) અને ‘અમીન’ (અમાનતદાર, ભરોસાપાત્ર) જેવા ઉપનામથી બોલાવતા હતા. જેના ચારિત્ર્યમાં પ્રમાણિક્તા છલોછલ ભરેલી હોય એને કોઇ પ્રલોભનો પણ ફોસલાવી શકતા નથી કે એમને ડગમગાવી શકતા નથી. કડવી વાસ્તવિક્તા તો આ છે કે આજે પ્રમાણિક લોકો બહુ ઓછા છે. અપ્રમાણિકતાએ બધાને પોતાના ભરડામાં લઇ લીધા છે. પરિણામે આખો સમાજ ભ્રષ્ટાચાર અને પાપોમાં ખદબદે છે. જ્યાં સુધી પ્રમાણિક્તા આવશે નહીં, ત્યાં સુધી ભ્રષ્ટાચાર નાબૂદ થશે નહિ. કોઇ વૈજ્ઞાનિક ‘પ્રમાણીક્તાનો વાઇરસ’ હવામાં છોડશે નહિ કે જેથી બધા માણસો પ્રમાણિક બની જાય ! એના માટે દરેકને પોતપોતાની જવાબદારી સમજી પ્રમાણિક્તાનો વિકટ માર્ગ પકડવો જ રહ્યો !

તવક્કુલ

તવક્કુલ એટલે ભરોસો રાખવો, આધાર રાખવો, મુસલમાનોને માત્ર અલ્લાહ પર ‘તવક્કુલ’ રાખવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે. અલ્લાહ જ એમના માટે પુરતો છે. બધી જ જરૃરીયાતો પૂર્ણ કરનાર માત્ર અલ્લાહ છે, એવો દૃઢ વિશ્વાસ એટલે ‘તવક્કુલ’ અલ્લાહ પર આધાર રાખનાર ક્યારેય નિરાશ થતો નથી. બીજાની સામે હાથ ફેલાવવાનો વારો આવતો નથી. માણસમાં આ વિશ્વાસ દૃઢ થઇ જાય છે કે જે કાંઇ કરશે એ અલ્લાહ જ કરશે, અને જે કંઇ આપશે એ અલ્લાહ જ આપશે. તવક્કુલનો અર્થ એ છે કે જ્યારે પરિસ્થિતિઓ કાબૂ બહાર થઇ જાય ત્યારે પણ વિશ્વાસ ડગમગે નહિ. અને બધું જ સારૃં થશે, પરિસ્થિતિઓ સુધરશે એવો અલ્લાહ ઉપર ભરોસો, તવક્કુલ માત્ર સદ્ગુણ જ નથી પરંતુ સફળતા મેળવવા માટેનું એક માધ્યમ પણ છે.

નમ્રતા

નમ્રતા બહુ મોટો સદ્ગુણ છે. નમ્રતાથી જે જીતી શકાય છે એ અહંકાર અને યુદ્ધોથી પણ જીતી શકાતું નથી. નમ્રતા અને વિવેક ન હોય તો માણસની શક્તિ પણ બીજા માટે વિનાશનું સાધન બની શકે છે. ઇસ્લામે ઘણી જગ્યાએ નમ્રતા દાખવવાનો આદેશ આપ્યો છે. પયગંબર સાહેબ હઝરત મુહમ્મદ સલ્લલ્લાહુ અલયહિ વસલ્લમે પોતાના કાર્યો અને આચરણ દ્વારા આના ઘણા ઉદાહરણો આપ્યા છે. કોઇ રાજા જ્યારે બીજા દેશ કે કોમ ઉપર વિજય મેળવે તો અહંકારી થઇ જાય, જીતનો જશ્ન મનાવે, રંગરેલીઓ મનાવે પરંતુ પયગંબર સાહેબે જ્યારે મક્કા ઉપર જીત મેળવી તો આપ ઊંટ ઉપર ઝૂકીને નમ્રતાથી બેઠા હતા તથા બધા દુશ્મનો અને કુરૈશીઓને માફ કરતા જતા હતા. આવી નમ્રતાનો ઇતિહાસમાં બીજે ક્યાંય ઉલ્લેખ જોવા મળતો નથી. આવી નમ્રતાને લીધે ઘણા કાફિર કુરૈશીઓએ ઇસ્લામ સ્વીકારી લીધું હતું.

ભય અને આશા

ભય અને આશાને ઇસ્લામે સદ્ગુણ બતાવ્યા છે આશા તો સમજાય છે પણ ભય કેવી રીતે સદ્ગુણ કહેવાય ? ઇસ્લામમાં અલ્લાહનો ભય રાખી મૃત્યુ પછીના જીવન માટે તૈયારી કરવી સદ્ગુણ દર્શાવવામાં આવ્યો છે. અલ્લાહની નારાજગીનો ભય રાખવો, પ્રલયના દિવસે હિસાબ કિતાબનો અને સજાનો ભય રાખવો જરૃરી છે. દરેક પાપનો હિસાબ આપવાનો છે અને એ ભય જ મુસલમાનને સદ્કર્મ કરવા પ્રેરે છે.
આશાવાદી બનવું એ દરેક સમાજમાં, ધર્મમાં કહેવામાં આવ્યું હશે પરંતુ ઇસ્લામે કહ્યું નિરાશા એ અલ્લાહનો ઇન્કાર છે. અર્થાત્ આશા રાખવી એ ઇમાનનો સૌથી મોટો સદ્ગુણ છે. નિરાશા ખંખેરી નાંખી, દરેક બાબતને હકારાત્મક રીતે જોવી ‘પોઝીટીવ થિંકીંગ’નો આવો શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ બીજા ક્યા ધર્મમાં જોવા મળે છે ? સત્કર્મો દ્વારા અલ્લાહની કૃપાઓ પ્રાપ્ત થશે જ એ આશાવાદ સાથે કાર્યો કરવા અને સફળતા મેળવવાનું ઇસ્લામ શીખવે છે.
માણસને કોઇનો પણ ભય જ ન હોય તો એ બેફામ બની જાય. માણસ આશાવાદી, શ્રદ્ધાવાન હોય અને એને જવાબદારીનો ભય અને મુક્તિની આશા હોય તો જ ક્રિયાશીલ અને સંતુલિત રહે. આજે બધા જ ‘મોટીવેશનલ ગુરૃઓ’ પોઝીટીવ થિંકીંગ કરવાનો અને આશાવાદી બનવાનો ઉપદેશ આપે છે. પરંતુ ઇસ્લામે આજથી ૧૪૩૫ વર્ષ પહેલાં જ પોઝીટીવ થિંકીંગના પાઠ ભણાવી દીધા હતા. !

ધીરજ અને લગન

જીવન ગુલાબોથી ભરેલ માર્ગ નથી, ત્યાં તો છે મુસીબતોરૃપી કંટકો. ઇસ્લામ માણસને ધીરજ અને લગનથી આ માર્ગ ઉપર ચાલવાનો આહવાન કરે છે. એટલું જ નહીં કુઆર્નમાં અલ્લાહ તઆલા કહે છે, ‘ધૈર્યવાન લોકોની સાથે અલ્લાહ છે.” અર્થાત્ જે કાંઇ મુસીબતો જીવનમાં આવે છે એને ધીરજપૂર્વક હલ કરવામાં આવે તો અલ્લાહના માર્ગમાં સફળતા જરૃર મળે છે. મોટા મોટા ફિલસુફોએ સફળતા મેળવવા માટે ધીરજ અને ખંતપૂર્વક-લગનપૂર્વક કાર્ય કરતા રહેવાની શિખામણો આપી છે. ધીરજમાં જેને અલ્લાહનો સાથ મળે એ ક્યારે પણ નિષ્ફળ કેવી રીતે થઇ શકે ? ઇસ્લામ ધીરજ અને લગનના આ સદ્ગુણથી ચારિત્ર્યને મજબૂત કરે છે.

મૃત્યુની યાદ

મૃત્યુની યાદ સદ્ગુણ ગણાય ? હા, ઇસ્લામી પરિપ્રેક્ષ્યમાં આ એક સદ્ગુણ છે. માણસ મૃત્યુને હંમેશા દૃષ્ટ્રિ સમક્ષ રાખે તો દુનિયા અને ભૌતિક સુખસગવડો એના માટે ગૌણ બની જાય છે. એ પાપ કરવાથી અટકી જાય છે. પુણ્ય કમાવવા માટે વધુ સત્કર્મો કરવા પ્રેરાય છે. અસલ જીવન મૃત્યુ પછીનું જીવન છે. પરલોકનું જીવન જ સાચું અને શાશ્વત જીવન છે. સાચું સુખ પારલૌકિક જીવનમાં છે. જીવન અનિશ્ચિત છે પરંતુ મૃત્યુ નિશ્ચિત છે અને મૃત્યુ પછી અલ્લાહ સાથે મુલાકાત થવાની છે. એ શ્રદ્ધા મુસલમાનને પવિત્ર અને નિષ્કલંક જીવન જીવવા પ્રેરે છે.

કૃતજ્ઞતા

ઇસ્લામ કહે છે કે જે માણસ બીજા માણસનો આભાર ન માને, કૃતજ્ઞતા ન દાખવે તો એ અલ્લાહનો પણ આભારી નહિ જ હોય અને અલ્લાહ ઉપકાર કરનાર ઉપર અપકાર કરનાર કૃતજ્ઞી લોકોને પસંદ નથી કરતો. આ જીવનમાં આપણને જે કંઇ મળે છે એ કોના તરફથી મળે છે ? જે અપાર સુખસગવડો, કૃપાઓ, નેઅમતો, ખાવાપીવાનું ફળફળાદિ, સવારીઓ મળે છે એ કોણ આપે છે ? કુઆર્નમાં કહેવામાં આવ્યું છે ‘અને તમે અલ્લાહની કઇ કઇ કૃપાઓ (નેઅમતો)નો ઇન્કાર કરશો ?’ વીર્યના એક નાનકડા નિષ્ક્રિય ટીપામાંથી અલ્લાહે જેનું સર્જન કર્યું અને જીવન બક્ષ્યું એ સજીવો જીવનભર અલ્લાહની નેઅમતો (કૃપાઓ)ને માણતા રહે અને છતાંય એનો આભાર વ્યક્ત ન કરે તો એનાથી મોટો અપકારી-કૃતદજ્ઞી કોણ હોઇ શકે ? એટલે જ ઇસ્લામે દરેક વાતમાં અલ્લાહનો આભાર માનવાનો આદેશ આપ્યો છે.

સાદગી

ઇસ્લામે એકદમ સાદગીભર્યું જીવન જીવવાનો આદેશ આપ્યો છે. રહેણી-કરણી, પહેરવેશ, ભાષા બધું જ સાદું હોવું જોઇએ. એકવાર પયગંબર હઝરત મુહમ્મદ સલ્લલ્લાહુ અલયહિ વસલ્લમએ પોતાની પ્યારી દીકરી બીબી ફાતેમા રદિ.ના બારણેથી નારાજ થઇ પાછા ફરી ગયા. બીબી ફાતેમા રદિ. એ આ જોયું તોે આપ એમને મનાવવા અને ઘરમાં ન આવવાનું કારણ જાણવા એમની પાછળ ગયા. આપે કહ્યું કે એટલા માટે હું બારણેથી પાછો ફરી ગયો કે તમે બારીઓ ઉપર રેશમી પડદા લગાવ્યા છે! ઇસ્લામે વધુ પડતા ઝાકઝમાળ ઘરના સુશોભનને પણ અયોગ્ય ઠેરવ્યું છે. સાદગી અપનાવવા પાછળ ઇસ્લામનો હેતુ આ છે કે માણસ વધુ પડતી કમાણી અને આવકની ચિંતા ન કરે અને એ રીતે ઘણા અનૈતિક કાર્યોથી બચી જાય. ઉપરાંત અલ્લાહની ઇબાદતમાં સરળતાથી ધ્યાન લગાવી શકે. ઓછામાં ઓછી વસ્તુઓથી ચલાવી લેવાથી માણસ ન જ માત્ર સુખી થાય છે ઘણા બધા દુખોથી પણ બચી જાય છે. તાજેતરમાં થયેલા એક વૈજ્ઞાનિક સંશોધન અનુસાર સાદગીથી જીવતા માણસો વધુ સુખી હોય છે. આ વાત ઇસ્લામે આજથી ૧૪ સદીઓ પહેલા જ કહી દીધી હતી. ઇસ્લામના મોટા મોટા પયગંબરો, ખલીફાઓ, વલીઓ, વિદ્વાનોએ સાદગીભર્યું જીવન વીતાવી આનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ પુરૃં પાડ્યું છે. પયગમ્બર મુહમ્મદ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમ એકદમ સાદુ જીવન જીવતા. નાનકડી ઓરડીમાં રહેતા, ખજૂરની ચટાઇ ઉપર ઊંઘતા. ઓછામાં ઓછું જમતા અરે જંગ જીત્યા પછી જે ‘માલે ગનીમત’ મળતો એમાંથી પોતે કશું ન લેતા અને પોતાના સાથીદારોમાં વહેંચી દેતા. આવી સાદગી છતાંય માત્ર ત્રેવીસ વર્ષના ગાળામાં આપે જે કાર્ય કર્યું એ દુનિયાના ઇતિહાસમાં એક આશ્ચર્યજનક બીના છે. આટલા ટુંકા ગાળામાં આપે એક અશિક્ષિત, જંગલી, અંધશ્રદ્ધાળુ, કુરિવાજોમાં સબળડી આખી કોમને એક ઇશ્વરની આજ્ઞાધીન,નમ્ર, અને શ્રેષ્ઠ ચારિત્ર્યવાળી બનાવી દીધી. આ આશ્ચર્યજનક ક્રાંતિ ઇતિહાસમાં બીજે ક્યાંય જોવા નથી મળતી, આ ક્રાંતી પાછળનો મુખ્ય સ્ત્રોત હતો આપનો નિષ્કલંક અને શ્રદ્ધાવાન મજબૂત ચારિત્ર્ય. આજે દુનિયાને ઇસ્લામે બતાવેલા ચારિત્ર્ય નિર્માણની આવશ્યક્તા છે.

13 જાન્યુઆરી, 2014

રાજકારણ

રાજકારણ................રાજકારણ....


*       તારા કરતૂતો જ તને ડુબાડશે 
         દેશવાશીઓના જઠરાગ્ની જાગશે 
         તારા કણ કણ પણ તને ન લાધશે 
         નેતાઓ !તમને કોણ બચાવશે ?
          હાય હાય રે રાજકારણ .........

*       કર્યા  એવા  તે   કરમ 
         બદનામ  થયા ધરમ 
         સદભાવની ખુલી પોલ
         હિન્દુત્વનું ભાંગ્યું ભરમ 
          હાય હાય રે રાજકારણ .........

*       તે તો ભાઈ ના કર્યા ટુકડા 
         તે માણસાઈના કર્યા ટુકડા 
         બુરાઈને   ફેલાવી   બધે 
         તે ભલાઈના કર્યા ટુકડા 
          હાય હાય રે રાજકારણ .......

*       હિન્દુત્વનું લઈને નામ 
         રામને કર્યા   બદનામ 
         ધર્મને લગાડ્યું લાંછન 
         કેવા અધમ તારા કામ !
         હાય હાય રે રાજકારણ .............
                           - સઈદ શેખ