ડો. મુહમ્મદ ઇકબાલે આ કવિતામાં વિશ્વભરના એ પાંચ મોટા શહેરોની મોટાઈ-બુલંદી-મહાનતા તરફ ધ્યાન દોર્યું છે જે ભૂતકાળમાં મુસલમાન શાસકોની મહાનતા અને શાનો-શૌકતની યુદ્ધભૂમિ હતા.
(૧)
સરઝમીં દિલ્લીકી મસ્જૂદે દિલે ગમદીદા હૈ
ઝર્રે ઝર્રેમેં લહૂ અસ્લાહકા ખ્વાબીદા હૈ
પાક ઇસ ઉજડે ગુલિસ્તાંકી ન હો ક્યૂંકર ઝમીં
ખાનકાહે અઝમતે ઇસ્લામ હૈ યહ સરઝમીં
સોતે હૈં ઇસ ખાકમેં ખૈરુલ ઉમમકે તાજદાર
ન્ઝ્મ આલમકા રહા જિન્કી હુકૂમત પર મદાર
દિલકો તડપાતી હૈ અબ તક ગરમીએ મહેફિલકી યાદ
જલ ચુકા હાસિલ મગર મહફૂઝ હૈ હાસિલ કી યાદ
સરઝમીં દિલ્લીકી મસ્જૂદે દિલે ગમદીદા હૈ
ઝર્રે ઝર્રેમેં લહૂ અસ્લાહકા ખ્વાબીદા હૈ
પાક ઇસ ઉજડે ગુલિસ્તાંકી ન હો ક્યૂંકર ઝમીં
ખાનકાહે અઝમતે ઇસ્લામ હૈ યહ સરઝમીં
સોતે હૈં ઇસ ખાકમેં ખૈરુલ ઉમમકે તાજદાર
ન્ઝ્મ આલમકા રહા જિન્કી હુકૂમત પર મદાર
દિલકો તડપાતી હૈ અબ તક ગરમીએ મહેફિલકી યાદ
જલ ચુકા હાસિલ મગર મહફૂઝ હૈ હાસિલ કી યાદ
પ્રથમ બંદઃ
શબ્દાર્થઃ- બિલાદે ઇસ્લામિયા – બિલાદ બલદનું બહુ વચન છે એટલે શહેરો – આ કવિતામાં વિશ્વના પાંચ ઇસ્લામી શહેરોનું વર્ણન છે. – મસ્જૂદ – સજ્દો કરવાની જગ્યા – ખૈરુલ ઉમમ – શ્રેષ્ઠ સમુદાય
શબ્દાર્થઃ- બિલાદે ઇસ્લામિયા – બિલાદ બલદનું બહુ વચન છે એટલે શહેરો – આ કવિતામાં વિશ્વના પાંચ ઇસ્લામી શહેરોનું વર્ણન છે. – મસ્જૂદ – સજ્દો કરવાની જગ્યા – ખૈરુલ ઉમમ – શ્રેષ્ઠ સમુદાય
ભાવાર્થ:- આ બંદમાં ઇકબાલ ભારતના મહત્ત્વના અને ઐતિહાસિક શહેર દિલ્હીનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે આ મહાન શહેર માટે હું સજદો કરૂં છું. આના પતનની કથા હૃદયને ગમગીન બનાવી દે છે. આ જ એ શહેર છે જેના કણ કણમાં પૂર્વજાની મહાનતાની દાસ્તાનો છુપાયેલી છે. જા કે ઇસ્લામની મહાનતાના પ્રતીક સમી આ નગરી હવે ઉજડી ચૂકી છે, છતાં આની સાથે સંકળાયેલી સ્મૃતિઓ વિસરાતી નથી. દિલ્હીની માટીમાં ઇસ્લામી જગતની એ મહાન વિભૂતિઓ દફન છે જેમનું શાસન સમગ્ર વિશ્વ – શાસન વ્યવસ્થા સાથે સંકળાયેલું રહ્યું. આ મહાન શાસકોના શાસનકાળમાં આ શહેરની જે મહાનતા અને જાહોજલાલી હતી, એના વિચારમાત્રથી હૃદય તડપીને રહી જાય છે. જા કે હવે આ શાન, શૌકત અને જાહોજલાલી ભૂતકાળની વાત બની ગઈ છે તો પણ એ સ્મરણોઓમાં જીવિત છે.
વધુ વાંચવા માટે લિંક પર ક્લિક કરો
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો